Gaat je geheugen kapot, als je teveel voor je computer hangt?

Dementie is in de nabije toekomst een van de grootste problemen voor onze steeds ouder wordende samenleving. Klinkt misschien als toekomstmuziek, maar volgens hersenonderzoeker Erik Scherder kun je NU al iets doen om straks een gezonder brein te hebben!

key notes

Erik Scherder

Professor Erik Scherder (1951) is als hoogleraar Klinische Neuropsychologie verbonden aan de Vrije Universiteit. Hij won meerdere keren de VU Onderwijsprijs. De jury schreef onder meer: "Erik is een van de weinige docenten waarbij studenten zo goed als alle colleges hebben gevolgd. Hoe leuk de vorige avond ook was, hoe laat het ook is geworden, de colleges van Scherder sla je niet over."

Volgende podcast:

Ben jij verantwoordelijk voor je daden als je dronken bent?

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

Beluister deze podcast
arrow_forward
Ben jij verantwoordelijk voor je eigen succes of niet?

Een goede baan, een groot huis of de beste cijfers - we willen allemaal succesvol zijn. Maar kun je succes echt afdwingen door hard te werken of speelt geluk een grotere rol? Socioloog Thijs Bol (UvA) onderzoekt hoe wij naar succes kijken en welke gevolgen prestatiedruk heeft. Dit doet hij met proefpersonen op een plek waar je het misschien niet zo snel zou verwachten: op Lowlands!

Waarom zit porno vol clichés?

Is het je ook wel eens opgevallen dat in de meeste porno filmpjes steeds weer dezelfde personages opduiken? Het stoute schoolmeisje, of bijvoorbeeld de 'BBC' oftewel 'the big black cock'? Dat is niet zomaar, vertelt cultureel socioloog Samira van Bohemen (Erasmus Universiteit) in deze podcast. Zulke stereotypes zitten namelijk ontzettend diep verankerd in onze cultuur. En het gekke is: dat is soms best prettig.

Zo maak je zaadcellen in een lab

Iedere cel in je lichaam heeft een functie: van een niercel tot een hersencel, en natuurlijk de zaad- en eicellen. En eenmaal een niercel, of eicel, dan wordt het geen andere cel meer. Tot nu, want in het lab kunnen wetenschappers van een huidcel, een andere cel maken. Zoals bijvoorbeeld een zaadcel. Hoe dat werkt vertelt voortplantingsbioloog Callista Mulder (Amstedam UMC).

Hoe word je vrienden met je vijand?

Als je om je heen kijkt in de wereld zie je oorlog, aanslagen en genocide. Het is van nu en van alle tijden. Maar hoe afschuwelijk een conflict ook is, hoe massaal mensenrechten over en weer geschonden worden, uiteindelijk stopt een oorlog en moet je als voormalige vijanden samen verder. Hoe ‘verzoen’ je je met je vijand? En is verzoening altijd mogelijk na oorlog of conflict? Lorena de Vita legt het je uit in deze aflevering. Zij is historicus op het gebied van internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht en zij won een Heineken Young Scientists Award met haar onderzoek naar verzoeningen in het verleden.

Generaties: bestaan ze eigenlijk wel?

Boomers, zoomers, millennials en xennials. We vinden het heerlijk om elkaar in te delen in generaties. Maar zegt de generatie waartoe je behoort echt iets over je identiteit? En bestaan deze labeltjes volgens de wetenschap eigenlijk wel? We vragen het gen-x’er Bram Peper. Socioloog aan Tilburg University.

Hoe je de kans op longkankersterfte in 10 minuten kan verminderen

Per jaar krijgen 14.000 mensen in Nederland de diagnose longkanker en 11.000 mensen overlijden eraan per jaar. Een onderzoek van slechts een paar minuten kan ervoor zorgen dat veel minder mensen aan die ziekte sterven. Top! Allemaal door de scan zou je zeggen, maar zo werkt het niet. Door onderzoek van Heineken Young Scientists Award-winnaar Kevin Ten Haaf (Erasmus MC) weten we nu wie we wel en wie we niet moeten checken op longkanker, zodat mensen niet onnodig door de medische molen hoeven.

Wetenschap voorspelt winnaar verkiezingen VS

5 november zijn de verkiezingen in de VS: wordt het Trump of toch Harris? De Amerikanen en de rest van de wereld wachten gespannen af. Toch is er één man die het NU al denkt te weten. Wetenschapper Allan Lichtman voorspelt de uitslag van de verkiezingen al jaren goed. Hij voorzag zelfs dat Trump zou winnen in 2016. Ook dit jaar heeft hij weer een voorspelling gedaan. De grote vraag is: krijgt hij gelijk? We vragen politicoloog André Krouwel (Vrije Universiteit Amsterdam) hoe aannemelijk zijn voorspelling is en hoe de rest van de wetenschappelijke wereld naar zijn voorspellende model kijkt.

Waarom denk ook jij over 10 jaar anders over fillers

Het aantal cosmetische ingrepen groeit razendsnel. In de laatste tien jaar gingen we van zo'n 14 miljoen naar 35 miljoen behandelingen, meer dan een verdubbeling. Sociaal wetenschapper Anne-Mette Hermans van de Tilburg University onderzoekt welke invloed deze toename heeft op jongeren. Zij groeien nu op met een redelijk 'genormaliseerd' beeld van cosmetische ingrepen. Zijn lipfillers en botox voor hen straks net zo normaal als een bezoek aan de kapper?

Waarom zijn bloemen bijna nooit blauw?

Casper van der Kooi (Rijksuniversiteit Groningen) is gefascineerd door de kleurrijke wereld van bloemen. Elke bloem heeft weer een andere prachtige kleur. Heineken Young Scientists Awards winnaar Casper onderzoekt hoe deze bloemen aan hun kleuren komen. En hoe ze daarmee de aandacht van bestuivers trekken. Welke kleuren hebben meer kans van slagen op het krijgen van nakomelingen?

Wat als het plaatje in je gedachten ontbreekt? (afantasie)

Vier procent van de mensen heeft het: afantasie. Ofwel: totaal geen verbeeldingskracht. Als afantasten hun ogen sluiten en zich iets voor de geest proberen te halen, zien zij niets. Psycholoog Laura Speed (Radboud Universiteit Nijmegen) raakte gefascineerd door deze groep mensen. Hoe is het om geen voorstelling te hebben bij herinneringen, of het gezicht van een vriend? En hoe leuk is het om zonder visuele beeldvorming een boek te lezen? Laura onderzocht het.

Waarom je pas rond je 40e volwassen bent

Als je gaat studeren, of gaat settelen, als je een huis koopt of als je een kind krijgt, ja dán is je jeugd echt voorbij. Toch? Maar die volwassenheid verschijnt niet ineens pats-boem uit het niets. Je gaat je niet ineens anders gedragen, en ontwikkelingspsycholoog Manon van Scheppingen (Tilburg University) weet dat het niet één ding is waardoor je ineens mentaal helemaal 'rijp' bent. Voor haar onderzoek kreeg Manon een prestigieuze Heineken Young Scientists Award, en in deze podcast ontrafelt ze een van de grote vragen van ons allemaal: wat is dat nou eigenlijk, volwassen zijn?

Bestaan er naast ons universum nog allerlei andere universa?

Wat nou als ons universum niet het enige is. Wat nou als er heel veel universa zijn, die we niet kunnen zien: een multiversum. Misschien ken je het wel uit films als Dr. Strange, Spiderman of Everything everywhere all at once. Theoretisch natuurkundige Jan Pieter van der Schaar (Universiteit van Amsterdam) legt de natuurkunde achter dit bizarre idee uit. Want wie weet is het niet alleen maar fictie.

Zo ga jij houden van lelijke gebouwen

Als je de wereld beter begrijpt ga je die vanzelf mooier vinden. Hoe mooi is dat? Volgens kunsthistoricus en filosoof in de bouwkunde, Jacob Voorthuis (TU Eindhoven) werkt dat echt zo. Neem bijvoorbeeld al die betonnen brutalistische gebouwen die we in de jaren 50 tot 70 van de vorige eeuw hebben neergezet. Lelijk op het eerste gezicht, maar als je ze begrijpt ga je ze misschien net een beetje mooier vinden.

Is één verbrand worstje even giftig is als 20 sigaretten?

Iedereen krijgt ze wel eens voorgeschoteld: zwart geblakerde worstjes van de barbecue. Terwijl: ze zijn net zo slecht voor je als een pakje sigaretten roken! Daarentegen zijn er groenten die je wel gewoon krokant kan blakeren in de oven, bijvoorbeeld een bloemkool. In dat zwarte stukje worst is namelijk iets anders gebeurd dan in het zwarte stukje bloemkool. Ofwel: het ene zwarte randje is slechter voor je, dan het andere. Toxicoloog Nynke Kramer legt uit hoe dat zit aan de Universiteit van Nederland.

Krijgen we kieuwen als Nederland onder water loopt?

De soort die zich het beste weet aan te passen aan zijn omgeving, komt hoger op de evolutionaire ladder. Maar ja hoe werkt dat, dat aanpassen? In dit college geeft bioloog Roy Erkens (Maastricht Universiteit) je een spoedcollege over waarom wij duimen hebben en vissen kieuwen.

Waarom erfbelasting misschien wel de beste belasting is

Een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt de erfbelasting onrechtvaardig. Dat gevoel valt goed te begrijpen, maar als hoogleraar Sigrid Hemels (Erasmus Universiteit) haar wetenschappelijke bril op zet dan ziet ze iets anders. Misschien is het wel de meest rechtvaardige belasting die we hebben. Wil je na het luisteren van de podcast meer weten over vrijstellingen als het gaat om erfbelasting, ga dan naar www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/erfbelasting/content/vrijstelling-erfbelasting-2024

Waarom ga je dood als je te veel water drinkt?

“Drink genoeg water”, wordt er weleens gezegd. Maar kan je ook te veel drinken? Ja, dat kan. In deze aflevering legt arts-onderzoeker Dipti Rao van het Radboudumc uit waarom water in grote hoeveelheden zelfs dodelijk kan zijn. En waarom situaties als drugsgebruik je hier extra gevoelig voor maken.

Is Nederland vol?

Een historisch moment voor Nederland: we tellen inmiddels (echt bijna!) 18 miljoen inwoners op ons kleine oppervlak. Dat roept de vraag op: kan ons kikkerlandje deze hoeveelheid mensen wel aan? Planoloog Ward Rauws (Rijksuniversiteit Groningen) neemt ons mee in dit lastige vraagstuk. Hoeveel ruimte heeft een mens eigenlijk nodig? En bereiken we dan ooit een grens? Wanneer kan je een land 'vol' noemen? Ward neemt je mee door verschillende toekomstscenario's voor Nederland. Wil je meer over de toekomstscenario's weten? Kijk dan op de website van het Planbureau voor de Leefomgeving: https://www.pbl.nl/publicaties/vier-scenarios-voor-de-inrichting-van-nederland-in-2050 *Disclaimer: de gebruikte data in de video is gebaseerd op data van CBS uit 2017

Hoe weet een medicijn waar het heen moet?

Voor de meeste medicijnen geldt: zodra je het pilletje slikt, verspreidt de werkzame stof zich kriskras door je hele lichaam. Meestal is dat geen probleem. Maar als het op sommige plekken voor bijwerkingen zorgt, is het minder prettig. RNA-medicijnen zijn de oplossing. Roy van der Meel (TU Eindhoven) legt in deze podcast uit hoe dat in zijn werk gaat.

Waarom werd porno in de Gouden Eeuw zo populair?

Wist je ook dat porno al vér voor de uitvinding van de videoband en het internet populair was? En dan hebben we het niet alleen over de opkomst van pikante tijdschriften sinds de seksuele revolutie, nee, al in de zeventiende eeuw was Nederland een soort porno-walhalla. Cultuurhistorica en ‘historisch pornologe’ Inger Leemans (VU) vertelt alles over de oorsprong van porno en neemt je mee terug in de tijd.

Waarom kun je beter lang douchen dan een nieuwe broek kopen?

In deze aflevering hebben we het over onze watervoetafdruk; de balans tussen hoeveel water we gebruiken en hoeveel we ervan hebben. Spoiler: we komen water tekort! Rick Hogeboom (Universiteit Twente) vertelt je hoe dat komt, hoe verontrustend dat is, maar ook hoe we het vrij makkelijk zouden kunnen oplossen.

Waarom heb je altijd nog plek voor een toetje?

Stel, je zit vol. Je hebt genoeg gegeten en er kan geen hap meer bij. Maar een toetje? Ja, dat gaat er nog wel in. Soms lijkt het wel alsof we daar een speciaal plekje voor hebben, een toetjesmaag. Hoe zit dat toch? De Universiteit van Nederland zoekt het uit. In de derde aflevering van de kookshow duiken we de keuken in en leren we welke scheikundige processen er schuilgaan achter het maken van de meeste zoete desserts, horen we welke toetjes de Romeinen aten en krijgen we de vraag op die prangende vraag: waarom heb je altijd nog plek voor een toetje?

Op vakantie naar een andere planeet? Dat kan! Hier hoor je hoe.

Je denkt misschien dat planeten onderzoeken alleen iets is voor, nou ja, planeetonderzoekers? Niet dus. Jouw volgende zomervakantie kan helemaal draaien om het ontdekken van andere hemellichamen, gewoon hier op aarde. Er is helaas geen Lonely Planet voor dat soort vakanties, maar planeetonderzoeker Sebastiaan de Vet geeft je 5 reistips. Allemaal aardse bestemmingen, waar je toch dichtbij andere planeten komt.

Waarom vinden we bacteriën en schimmels zo lekker?

Een haring met zure bom, een biertje, een kaasje ernaast… Heel lekker allemaal zo op de borrelplank, maar heb je je ooit gerealiseerd dat dit allerlei rottende producten zijn die je in je mond stopt? In deze aflevering storten we ons in de culinaire wereld van verrot eten. Want hoe kan het dat we bacteriën en schimmels zo lekker vinden? Ook duiken we de keuken in om zelf eten te verrotten, of beter gezegd: te fermenteren. Hier ligt namelijk een heel scheikundig proces achter dat jij zelf thuis ook kunt uitvoeren! Universiteit van Nederland presenteert: de Kookshow! Want iedereen die kookt is - ongemerkt - een chemicus. Elke dag ben jij bezig met allerlei scheikundige processen, in je eigen keuken. En als je weet welke chemie precies gaande is in je pannen en potten en beter snapt waarom we dingen lekker vinden, wordt koken ook veel leuker en makkelijker! In deze serie onderzoeken we de wetenschappelijke wereld achter voedsel; Heb je je ooit afgevraagd welke zintuigen allemaal invloed hebben op hoe lekker je iets vindt? En waarom je na het eten, altijd toch nog ruimte hebt voor een toetje?. Dit doen we samen met scheikundige Marthe Walvoort (Rijksuniversiteit Groningen), historicus Kim Beerden (Universiteit Leiden) en voedingspsycholoog Remco Havermans (Universiteit Maastricht).

Is "hanky panky shanghai" feestelijk of racistisch?

Aziaten werken hard, zijn goed geïntegreerd, ze veroorzaken geen problemen en hebben geen problemen. Dit is de algemene gedachte onder Nederlanders: Aziaten vormen een ‘model-minderheid’. Maar klopt dit beeld? In deze aflevering vertelt sociaal psycholoog Yong-Qi Cong (Universiteit van Amsterdam) over het eerste onderzoek dat zij en haar collega's deden in Nederland rondom Aziatisch racisme.

Waarom proef je chips met je oren?

Als jouw favoriete chips niet zo lekker kraakt, zullen je hersenen die chips automatisch als veel minder vers beoordelen. Ook al heb je de zak nog maar nét opengemaakt: zonder kraak; geen smaak. In deze aflevering tonen we aan hoe je door het kraakgeluid van chips te veranderen, de smaakbeleving van proefpersonen kan beïnvloeden. We onderzoeken waarom we krokante, knapperige, krakende dingen zo lekker vinden. En hoe je zelf dat perfecte krokante korstje kan bakken, want wist je dar daar eigenlijk een heel scheikundig proces achter zit? Universiteit van Nederland presenteert: de Kookshow! Want iedereen die kookt is - ongemerkt - een chemicus. Elke dag ben jij bezig met allerlei scheikundige processen, in je eigen keuken. En als je weet welke chemie precies gaande is in je pannen en potten en beter snapt waarom we dingen lekker vinden, wordt koken ook veel leuker en makkelijker! In deze serie onderzoeken we de wetenschappelijke wereld achter voedsel; Heb je je ooit afgevraagd welke zintuigen allemaal invloed hebben op hoe lekker je iets vindt? En waarom je na het eten, altijd toch nog ruimte hebt voor een toetje?. Dit doen we samen met scheikundige Marthe Walvoort (Rijksuniversiteit Groningen), historicus Kim Beerden (Universiteit Leiden) en voedingspsycholoog Remco Havermans (Universiteit Maastricht).

Waarom zijn vliegen je altijd te snel af?

Vliegen, ze zijn razendsnel en hoe hard je ook mept, je lijkt ze niet te kunnen raken. Hoe doen ze dat toch? Waarom zijn vliegen je altijd te snel af? Ecoloog Robin Lexmond (Radboud Universiteit) legt het uit in deze aflevering en ze vertelt je wat je wél tegen deze kleine superpiloten kan doen.

Waarom katten volgens de wet niet naar buiten mogen

Katten zijn verantwoordelijk voor het doden van 18 miljoen vogels per jaar. Dit gejaag is strijdig met de wet, zegt hoogleraar natuurbeschermingsrecht Arie Trouwborst (Tilburg University). Arie vergelijkt het jagen van katten als het schieten op vogeltjes met een geweer. Daarnaast kunnen de schattige viervoeters vervelende ziektes verspreiden. Kortom: volgens Arie tasten katten de natuur en ons ecosysteem zo erg aan dat je ze beter binnenshuis kan houden. Wat vind jij? Bekijk de video en oordeel: hoort de kat binnen of buiten?

Wat bezielt mensen om oorlogsmisdaden te plegen?

In oorlogen vinden de meest gruwelijke daden plaats. Van burgers bombarderen, tot gijzelingen en chemische aanvallen. Mensen die dat doen, die zijn niet zoals jij en ik. Toch? Oorlogsdeskundige Alette Smeulers (Rijksuniversiteit Groningen) vertelt dat het normale mensen zijn, die steeds een stapje verder gaan. Uiteindelijk is iedereen in staat tot gruweldaden. Hoe dat zit, hoor je in deze podcast.

Waarom is deze klimaatverandering niet nieuw?

Extreem warme temperaturen, zware regenval, oceaanverzuring… klinkt als een klimaatbericht van nu, maar 56 miljoen jaar geleden, speelde dit ook al. Dat weet paleoklimatoloog Mei Nelissen. Zij werkt aan het NIOZ en Universiteit Utrecht. Door grondboringen in de oceanen weet zij dat de aarde miljoenen jaren geleden ook een snelle opwarming doormaakte, zoals de aarde nu. Alleen was de opwarming nog extremer, legt Mei uit: "De aarde was toen ook wel heel anders: het zeewater was bijna 40 graden en er groeiden palmbomen op Antarctica." Toch kunnen we veel leren over de aarde van nu door naar het oer-verleden te kijken.

Waar blijft een virus als het is 'verdwenen'?

Soms poppen infectieziekten die lang verdwenen leken ineens weer op. Denk aan mazelen of kinkhoest. Waar 'verstopten' die ziekten zich in de tussentijd? Lang werden dit soort zieksten onderdrukt doordat we ertegen gevaccineerd worden in Nederland. Maar nu er steeds minder mensen een prik halen, steken ze weer de kop op. Hoe komt dat? Lieke de Vrankrijker van het UMC Utrecht legt het uit. Zij is kinderarts gespecialiseerd in infectieziekten.

Worden Iran en de VS ooit nog vrienden?

Na de plotse dood van de Iraanse president Raisi zijn er op 28 juni nieuwe presidentsverkiezingen in Iran. Of een nieuwe president de politieke koers van het land gaat veranderen is niet bekend. Maar wat is deze koers tot nu toe geweest? Dat vertelt Irandeskundige Maaike Warnaar van de Universiteit Leiden. Binnen die koers is Iran de afgelopen jaren namelijk bij veel gewelddadige conflicten in het midden oosten betrokken geweest. Hierbij heeft de moeizame relatie met de Verenigde Staten altijd een rol gespeeld. Hoe ontstond die ingewikkelde relatie met de VS? En nog belangrijker: is deze op te lossen? Maaike neemt je mee door de geschiedenis tussen de twee landen.

Hoe liedjes tot revolutie kunnen leiden

Schreeuwende mensen, spandoeken, brandende barricades. Beelden die het woord 'protest' oproepen. Maar waar je misschien niet zo snel aan denkt, is muziek. Toch staat muziek aan de basis van allerlei protestbewegingen, van de klimaatbeweging tot aan feminisme en de boerenprotesten. Hoe liedjes mensen aanzet tot protest, hoe ze mensen helpen en ook hoe ze protest verspreiden dat vertelt Laurens Ham (Universiteit Utrecht) in deze podcast aan de hand van wat muzikale voorbeelden. Misschien zit er wel een favoriet van je tussen, maar wist je niet dat je al die tijd eigenlijk naar protest aan het luisteren was! Hier vind je de link naar de playlist van Laurens vol Nederlandstalige protestliedjes: https://open.spotify.com/playlist/0wGrRcqojQmW9nDbhhQIrH?si=9ffa39ac656f4e59

Wat maakt helium tot een supergas?

Helium kennen we wel. Dat stoppen we in ballonnen en geeft ons een leuk piepstemmetje wanneer we het inademen. Maar helium is veel belangrijker dan dat. Zo wordt het gebruikt om kerncentrales en MRI-apparaten te koelen. Daarnaast heeft helium nog meer superkrachten. Noor Abdulhussain, scheikundige aan de Universiteit van Amsterdam en het VSL Nationaal Metrologie Instituut vertelt wat voor andere superkrachten helium heeft en wat helium zo bijzonder maakt.

Waarom zou je nog iets leren als je 't ook kunt googelen?

"Hé Google, wat is de wortel van negen?" of "Hé ChatGPT, hoe vraag je de weg in het Spaans?" Internet heeft vrijwel overal een antwoord op. Je kunt je dan ook afvragen waarom je nog iets uit je hoofd zou moeten leren. Onderwijswetenschapper Tim Surma (OU) legt in dit college uit wat hiervan het belang is.

Welke voetballer maakt ons Europees kampioen?

Viva Hollandia, het EK staat voor de deur! Het is weer tijd voor ons oranje elftal om te schitteren. En natuurlijk willen we kampioen worden, maar wie gaat ons kampioen maken? De snelste sprinters, de beste schieters of de beste koppers? Nee, dat is het niet. Volgens Barbara Huijgen van de Rijksuniversiteit Groningen moeten we kijken naar de voetballers die het beste kunnen scannen. Met scannen bedoelen we het kijkgedrag van de spelers. Wij mochten een kijkje nemen bij FC Groningen, waar Barbara onderzoekt hoe belangrijk het scannen is én of je het kan trainen.

Waarom zijn er zoveel kl#*te producten, terwijl we zoveel weten over design?

De mysterieuze functies die je combimagnetron allemaal heeft, de chaotische invoering van de ov-chipkaart of de 52 pagina's lange onbegrijpelijke veiligheidsvoorschriften van je apneu-apparaat. Ze zaaien in eerste instantie vooral verwarring en zorgen ervoor dat de gebruiker zich ‘dom’ voelt. Ontwerp-wetenschapper Jasper van Kuijk (TU Delft) verbaast zich over hoe veel alledaagse producten en diensten lijken te falen in hun basisdoel: het leven van de mens makkelijker maken. Dat komt omdat er vaak in ontwerp niet genoeg is nagedacht over één heel belangrijk iemand: de gebruiker. In deze aflevering legt hij uit waarom het zo vaak misgaat en vertelt hij ook hoe je nou wel een goed ontwerp maakt voor de gebruiker. Wil je daar na het luisteren van deze podcast nóg meer over weten? Lees dan zijn boek: Hoe makkelijk kun je het maken?

Jouw lichaam met machine-onderdelen. Waarom zou je je lijf upgraden?

Wat hebben Terminator, RoboCop, Darth Vader en Iron Man met elkaar gemeen? Het zijn allemaal cyborgs. Mensen die sneller en sterker zijn gemaakt met machine-onderdelen. En wie denkt dat ze alleen in sciencefictionfilms voorkomen, heeft dat mis. Herman van der Kooij, biomechatronisch ingenieur aan de Universiteit Twente maakt namelijk dit soort mechanische onderdelen voor mensen. En die testen wij uit. Met hem beantwoorden we de vraag: kunnen we onszelf met machine-onderdelen ombouwen tot supermensen? Dat scenario is namelijk dichterbij dan je denkt. Tegelijkertijd vragen wij ergens anders op de campus filosoof Jan Peter Bergen of mensen ombouwen tot cyborgs wel een goed idee is. Zijn antwoord zou je nog wel eens kunnen verassen…

Hoe versla jij elke dag zeven infecties en tien tumoren?

Heb je het gevoel dat je vandaag nog niks hebt gedaan? Niets is minder waar, want zonder dat je het door hebt, strijdt je de hele dag door tegen allerlei bacteriën, virussen en tumoren. Hoe je immuunsysteem dat allemaal voor elkaar krijgt, hoor je van prof. dr. Huub Savelkoul (WUR, Immunologie).

Bloody Science 2 | Hoe beïnvloedt de pil je (vriendin's) emoties? (Special)

Waarom we nog zo weinig weten over menstruatie? In deze 2-delige special ‘Bloody Science’ wordt de grote kenniskloof rondom de vrouwelijke cyclus onder de wetenschappelijke loep gelegd. In deze aflevering vertelt Lotte Gerritsen (neurowetenschap en klinische psychologie Universiteit Utrecht) hoe de pil de hersenen beïnvloedt. N.B. een tip van Lotte: ben je aan de pil en ervaar je ongewenste bijwerkingen, praat erover met je huisarts. Er zijn verschillende soorten anticonceptiepillen. Mocht je interesse hebben om aan een van Lotte haar wetenschappelijke studies mee te doen als participant, kijk dan hier voor de lopende studies.

Bloody Science 1 | Hoe de cyclus je hersenen continu verandert (Special)

Waarom weten we nog zo weinig over menstruatie? In deze 2-delige special ‘Bloody Science’ wordt de grote kenniskloof rondom de vrouwelijke cyclus onder de wetenschappelijke loep gelegd. Het is natuurlijk gek dat we over iets wat de helft van de wereldbevolking meemaakt in het leven, zo weinig weten. En door gebrek aan onderzoek naar de menstruele cyclus is er veel ruimte voor misvattingen, mythes en vooroordelen. Bijvoorbeeld over ongesteldheid, de overgang, de pil en aandoeningen zoals PMDD (PreMenstrual Dysphoric Disorder). Hierdoor krijgen mensen wereldwijd vaak niet de juiste zorg. Universiteit Utrecht wetenschappers Lotte Gerritsen (neurowetenschap en klinische psychologie) en Anne Marieke Doornweerd (anticonceptie-researcher) vertellen in de podcast over de invloed van hormonen op onze hersenen. Hoe stuurt de cyclus, van vrouw én man, onze emoties en stemming?

Hoeveel zegt een DNA-test over je afkomst?

Je hebt het je vast weleens afgevraagd. Waar komt mijn familie vandaan? Misschien duik je dan in je stamboom of je familieregister om te achterhalen waar je familie precies vandaan komt. Maar helaas is dit niet voor iedereen mogelijk. Nazaten van tot slaafgemaakten komen namelijk niet verder dan de plantages waar hun voorouders vandaan kwamen. Je zou kunnen denken dat ze een DNA-test kunnen doen via Ancestry, MyHeritage en 23andMe bijvoorbeeld. Maar helaas is dat niet zo simpel als dat het lijkt. Arwin Ralf, geneticus van het Erasmus MC, vertelt waarom dat lastig is en hoe hij dat wél mogelijk wil maken

Waarom lukt borstvoeding geven soms niet?

Borstvoeding geven, dat verloopt lang niet altijd probleemloos. Tepelkloven, of bijvoorbeeld spruw kunnen borstvoeding flink in de weg zitten. In dit college legt Nienke Bosschaart (Universiteit Twente) uit wat er allemaal mis kan gaan en hoe je het kan proberen te voorkomen.

Waarom je zonder riem (over de kop) in een achtbaan kan

Over de kop in de achtbaan - zonder veiligheidsbeugel - je moet er waarschijnlijk niet aan denken. Toch kan het als je naar de wetten van de natuur kijkt prima. Dat komt omdat allerlei natuurkundige krachtend je in het karretje duwen. Hoe dat zit, legt Jurnan Schilder uit, werktuigbouwkundige (Universiteit Twente). En we maken samen met hem een ritje in de achtbaan.

Hoeveel hitte kan een mens aan?

Hoeveel hitte kan ons lichaam aan? Bij 43 graden is het wel klaar, vertelt thermofysioloog Hein Daanen (Vrije Universiteit Amsterdam). Toch vallen we niet massaal om als het in de zomer warmer wordt dan die 43 graden. Hoe kan dat? En hoe overleef je een extreme hittegolf? Je hoort het in deze aflevering.

Hoe kan je een orgaan laten terug groeien als het kapot is?

Ons lichaam is niet heel goed in beschadigingen repareren. Een wondje laten helen lukt nog wel, maar bijvoorbeeld een dwarslaesie kan je lichaam zelf niet herstellen. Je bent dan je leven lang verlamd. Hiervoor werkt Maritza Rovers, biomedisch ingenieur aan de TU Eindhoven, aan een oplossing. Met haar team werkt ze aan een soort gel die jouw cellen een boost kunnen geven om beschadigd weefsel weer te herstellen. Zo'n gel ontwikkelen is nog wel een hele klus. Je kan het nog het beste vergelijken met... het bouwen van een constructie met K'NEX, waarbij elk onderdeel nauwkeurig geplaatst moet worden om het juiste resultaat te bereiken.

Hoe gevaarlijk is turbulentie?

Als je weleens in een vliegtuig zit, heb je het vast weleens meegemaakt: je zit rustig in je vliegtuigstoel, en op enkele kilometers hoogte begint plotseling de cabine te schudden: turbulentie. Dat kan best schrikken zijn. Soms zal alleen je kopje thee een beetje heen en weer schudden, maar in sommige gevallen is het ook zo sterk dat je met vliegtuig en al een paar meter naar beneden zakt. Maar is dat nou gevaarlijk? Luchtvaartdeskundige Nikki van Luijk (TU Delft) legt in deze aflevering uit dat jij je nergens zorgen over hoeft te maken. Tenminste, zolang je je stoelriem maar vasthebt…

Mag je ... ook al niet meer zeggen?

Anouk noemde deze week Ronnie Flex "een kleine, huilende armzalige bitch n****". Ze raakte in opspraak, omdat veel mensen vinden dat het n-woord niet gebruikt kan worden door een witte vrouw. Samen met Sibo Kanobana, sociolinguïst aan de Open Universiteit, duiken we in de geschiedenis van dit woord en van andere woorden die gevoelig liggen. Bijzonder is dat niet al deze woorden altijd dezelfde negatieve lading hebben gehad, ooit was het bijvoorbeeld heel normaal om een vrouw met 'wijf' aan te spreken. Sibo ontleedt wat voor functies deze woorden in de maatschappij hebben, en wat voor ideeën er (ongemerkt) achter schuilgaan. We stellen hem de vraag: wat moeten we eigenlijk met al deze beladen woorden? Benieuwd naar zijn antwoord? Luister dan deze aflevering!

Gaan we zonder 'nieuwe' regering ten onder?

Op dit moment is België nog kampioen formeren. Ze deden er ooit 541 dagen over (bijna anderhalf jaar) om na de verkiezingen een regering te vormen. Maar ook in Nederland duurt de formatie steeds langer. Wat doen we verkeerd? Kan dat niet wat sneller? Maakt een demissionair kabinet ons stuurloos als land? De antwoorden krijg je van Carla van Baalen (Radboud Universiteit). Zij is expert in onze parlementaire geschiedenis en ze weet alles over formeren.

Waarom je zonder hormonen niet kan leven

We weten dat ze belangrijk zijn voor vrouwen, zeker voor de menstruatie. Maar ook mannen kunnen niet zonder. Naast de menstruatie en eisprong, zorgen hormonen bijvoorbeeld dat je eten kan verteren, dat je gelukkig kan zijn en alert blijft. Je hebt wel precies de goede hoeveelheid hormonen nodig, anders gaat het fout. Hoe hormonen werken en ook wanneer ze niet goed werken, weet Max Nieuwdorp van de Vrije Universiteit Amsterdam alles van.

Moet Nederland afscheid nemen van de Eik, Beuk en Linde?

Verandert de Hollandse Beukenlaan door klimaatverandering in de Palmenlaan? Nederlandse steden worden zo warm dat veel stadsbomen die wij nu in Nederland kennen het mogelijk niet overleven. Bomen zijn belangrijk voor de leefbaarheid in de stad. Ze zorgen voor verkoeling en zijn belangrijk voor de biodiversiteit. Daarom moeten de eiken en beuken van nu snel vervangen worden door andere bomen die kunnen overleven in ons nieuwe Nederlandse klimaat. Volgens Marc Ravesloot van Wageningen University is er geen tijd te verliezen. Daarom test hij in sneltreinvaart bomen op klimaatbestendigheid, zodat we precies weten welke bomen onze steden in de toekomst gezellig, divers en koel kunnen houden.

Zo gaat zout jouw huis verwarmen?

Als het aan wetenschappers van de TU Eindhoven ligt, heb jij over een aantal jaar een zoutbatterij in je schuur staan om je huis mee te verwarmen. Een apparaat dat energie kan afgeven én kan opslaan. Zo'n uitvinding als deze hebben we hard nodig. Met het alsmaar groter wordende energieprobleem moeten we namelijk zuiniger en vooral efficiënter omgaan met onze waardevolle energie. In deze aflevering gaan we op bezoek bij Joey Aarts. Hij legt uit hoe zoiets simpels als zout ons hierbij gaat helpen.

Deze mysterieuze dingen gebeuren als jij in slaap valt

Je ligt in bed, doet je ogen dicht en *poef* als het goed is val je in één keer in slaap. Maar eigenlijk is in slaap vallen een heel ingewikkeld proces, waar ook van alles mis kan gaan. Waarom lijkt het bijvoorbeeld soms alsof je echt valt als je in slaap valt? Of kan je je lichaam niet meer bewegen terwijl je nog wakker bent? En wist je dat je tijdens het in slaap vallen hele creatieve ingevingen kan hebben? Slaaponderzoeker Sebastiaan Overeem (TU/Eindhoven en Slaapcentrum Kempenhaeghe) bestudeert de mysterieuze processen die allemaal plaatsvinden als je in slaap valt.

Gaat dit onzichtbare deeltje jouw telefoon sneller maken?

Zonnebrandcreme, tennisballen, en waterafstotende kleding. Al deze producten hebben één ding gemeen: nanodeeltjes. Nano-wat? Dat legt nanotechnoloog Femke Witmans (Universiteit Twente) je uit in deze aflevering. Zij werkt met deeltjes die 1000 keer dunner zijn van je haar. Voor het blote oog onzichtbaar. Toch is het hot topic in de wetenschap, want nanotechnologie gaat misschien wel de toekomst zijn van jouw telefoon.

Moet Nederland vrezen voor oorlog met Rusland?

Zonder westerse steun ziet het er slecht uit voor Oekraïne in de oorlog met Rusland. Maar gaan we daardoor uiteindelijk ook zelf in oorlog komen met Rusland? Volgens politicoloog en specialist inlichtingen en veiligheid Nikki Ikani (Universiteit Leiden) is de kans klein dat het front opschuift naar Nederland. Toch kan Rusland ons op een anderemanier wel degelijk pijn doen.

Waar blijven de wolkenkrabbers in Nederland?

Het zal je vast niet ontgaan zijn, woningnood in Nederland. Toch bouwen we niet de hoogte in. Zou de ideale oplossing zijn, toch? Nederland is het dichtstbevolkte land van de EU (eiland Malta daar gelaten). Maar wie over Nederland vliegt ziet geen volgepakte miljoenensteden met giga woontorens zoals in Hong Kong of New York. Integendeel. Behalve in Rotterdam hebben wij eigenlijk nauwelijks wolkenkrabbers in ons land. En dat terwijl we toch een aardig woonprobleem hebben op te lossen. Hoe kan dat? En gaat dat veranderen in de toekomst? Wij spreken hoofddocent gebiedsontwikkeling Tom Daamen van de TU Delft. Met hem reizen we af naar Manhattan aan de Maas om deze vraag te beantwoorden.

Waarom ons stikstof-probleem ooit juist een oplossing was

Nederland heeft een stikstofprobleem, toch? Of is het een boerenprobleem? Of is het -jawel- een Braziliaans probleem? Historicus Erik van der Vleuten (TU Eindhoven) vertelt je deze podcast dat het én én én is. Want het arme Nederlandse platteland van vroeger, de stikstofcrisis van nu én de ontbossing in Brazilië zijn eigenlijk drie verschillende verhalen die in elkaar grijpen als de stukjes van één grote puzzel.

Waarom jij nooit hetzelfde ziet als iemand anders

We denken dat alles wat we zien de werkelijkheid is, maar dat klopt niet. Je brein verzint ook een hoop. Surya Gayet, hersenwetenschapper van Universiteit Utrecht, vertelt waarom we de wereld zo zien, of juist niet zien en wat ons brein hiermee te maken heeft. We gaan met Surya op pad om mensen de weg te vragen. Niet omdat we de weg kwijt zijn, maar om te testen of ze onze wisseltruc zullen zien. Met dank aan Escher in het Paleis! Fijn dat we langs mochten komen. https://www.escherinhetpaleis.nl/

Waarom kom je nooit van een koortslip af?

Ongeveer 1 op de 3 mensen heeft weleens last van een koortslip. Pijnlijke, vervelende blaasjes die steeds maar terugkomen. Een koortslip wordt veroorzaakt door het herpesvirus en eenmaal besmet, met dit virus, blijft het je hele leven in je lichaam. Je komt dus nooit helemaal meer van die koortslip af. In deze video legt viroloog Michiel van Gent (ErasmusMC) je meer uit over de bijzondere verstop-strategie van herpes en hoe deze je afweersysteem steeds te slim af is.

Hoe kunnen vliegtuigen stiller?

Vliegtuigen zijn flinke herriemakers, maar waarom maken ze zo’n herrie? En kunnen we hier wat aan doen? Marijn Sanders, luchtstromingsexpert aan Universiteit Twente doet onderzoek naar vliegtuiggeluid. Alvast een kleine spoiler, al dat lawaai ligt niet alleen aan de motor.

Waarom je de doos van Pandora nooit mag openen. Echt niet.

'De doos van Pandora', deze uitdrukking kom je vaak tegen. Als het over A.I. gaat bijvoorbeeld, over genetische manipulatie of over politieke besluiten. Het klinkt mysterieus en onheilspellend, maar wat is die doos van Pandora eigenlijk precies? En hoe komen we eraan? Mythe expert Hugo Koning (Universiteit Leiden), neemt ons mee in dit Griekse verhaal. Hij legt uit waarom we juist dit verhaal van Pandora al duizenden jaren aan elkaar vertellen. Spoiler: het loopt slecht af voor de mensheid.

Verrassend: dit is waarom je niet omvalt tijdens het fietsen

Nederland is echt een fietsland. En toch heeft het merendeel van de mensen geen flauwbenul wat ze precies doen zodra ze op dat zadel stappen. Professor Arend Schwab van de TU Delft doet al jaren onderzoek naar de kunst van fietsen. En als je je daar in verdiept, kom je erachter wat voor een wonder het is dat wij kunnen balanceren op zo'n wankel ding. In deze aflevering legt Arend uit dat jij voortdurend bijna aan het vallen bent en welke natuurkundige krachten je moet overwinnen bij het maken van een bocht.

Waarom kan je niet zonder het monster onder je bed?

Mensen kunnen niet zonder monsters. Van Cyclopen tot zombie's, we verzinnen ze al duizenden jaren en zo zijn monsters onderdeel geworden van onszelf. Maar waarom verzinnen we ze? Waarom zijn we zo verslaafd aan die mens-vermorzelende griezels die ons de stuipen op het lijf jagen? Griekse mythologie expert Hugo Koning (Universiteit Leiden) vertelt het in deze aflevering.

Ook jij hebt ritmegevoel, we bewijzen het hier

Ritmegevoel, je denkt misschien dat je het niet hebt. Maar er is wereldwijd maar bij 6 mensen vastgesteld dat ze het verschil tussen ritmes écht niet kunnen horen. Je hebt dus wel degelijk ritmegevoel. Uit het onderzoek van Henkjan Honing (Universiteit van Amsterdam) blijkt dat dit niet alleen is aangeleerd, maar aangeboren. Sterker nog: zelfs baby's van een paar dagen oud hebben het door als je iets aan de regelmaat van muziek verandert. En ook sommige apen gaan spontaan bewegen op muziek. Hoe Henkjan hierachter kwam, en waarom we überhaupt ritmegevoel hebben, leer je in deze aflevering.

Er zit goud in je covid of zwangerschapstest: zo werkt het

Bij goud denk je gelijk aan dat kostbare edelmetaal, waar we oorlogen over voeren. Maar tijdens corona heb je bijna wekelijks goud onder je neus gehad, zonder dat je het door had. In al die teststrips zit namelijk goud, nano-goud. En stiekem is dat goud veel interessanter dan die goudstaven van de Nederlandse Bank. Lotte Metz van de Universiteit van Amsterdam vertelt je er alles over.

De ideale hersen-workout met Erik Scherder

Mensen in Nederland leven steeds langer. Het aantal mensen dat de leeftijd van honderd bereikt in de komende 20 jaar zal zelfs verviervoudigen. Dat klinkt geweldig toch? Helaas horen bij het ouder worden ook uitdagingen, zoals dementie. Momenteel is dit de snelst groeiende doodsoorzaak in ons land. Hoewel we dementie niet kunnen voorkomen, is er ook goed nieuws: er zijn dingen die je kan doen om de kans op dementie te verkleinen. Mooi toch! Maar begin dan wel als je jong bent: Want ook al lijkt dementie voor veel van ons een ver-van-je-bed-show, hoe jonger je begint met investeren in je brein, hoe meer profijt je hier later van hebt. Hoe dat dan moet? Neuropsycholoog Erik Scherder (Open Universiteit en Vrije Universiteit Amsterdam) neemt onze redacteur Eliane mee en laat zien wat de ideale dag voor je brein is. Doe jij ook mee?

Waarom is het zo moeilijk om gelukkig te zijn? (En zo verander je dat)

Nederland hoort bij de meest gelukkige landen ter wereld, toch valt er altijd iets te klagen. We niet gemaakt zijn om gelukkig te zijn, vertelt Michael Vlerick, wetenschapsfilosoof van Tilburg University. Dat komt omdat we van nature focussen op de negatieve dingen. Gelukkig zijn er manieren om ervoor te zorgen dat je zo gelukkig mogelijk door het leven kan gaan.

Waarom komen Nederlandse kinderen altijd vast te zitten?

Kinderen die vast komen te zitten: het gebeurt vaker dan je denkt! Bijvoorbeeld in stoeltjes, of met hun vingers in de gaatjes van bushokjes-bankjes. Dit komt allemaal omdat wij eigenlijk niet zo goed weten hoe groot kinderen zijn, en dus producten niet op de juiste maat maken. Kindermaten veranderen namelijk door de tijd. En aangezien de laatste grootschalige meting van kindermaten 35 jaar geleden plaatsvond, zit er nogal een gat in onze kennis over deze maten. Hier brengt Hein Daanen, antropometrist (specialist in mensenmaten) aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en TU Delft, samen met zijn team verandering in. Zij doen een grootschalig onderzoek naar kindermaten. Wil je meer weten over het project of je kind aanmelden? Kijk dan op www.kidscan.nl.

Kan je werkdag ook in 4 uur?

5 dagen per week, 8 uur lang werken. Het klinkt misschien heel normaal. Maar misschien zou jij hetzelfde werk ook in 4 uur per dag kunnen doen? Verschillende productiviteitsgoeroes beweren dat dit tot een gelukkiger en productiever leven zou leiden. Arbeids- en organisatiepsycholoog Annet de Lange (Open Universiteit) zocht uit hoe haalbaar dit is en of dat voor alle beroepen mogelijk is.

Waarom schrappen in de grondwet gevaarlijk kan zijn

De grondwet lijkt in steen gebeiteld. Toch willen politici nog wel eens wat aanpassen in deze wet der wetten. Hoe makkelijk is dat eigenlijk? Ingrid Leijten (Hoogleraar Staatsrecht van Tilburg University) geeft je in deze aflevering een basisles in onze grondrechten.

Kan je wegkomen met een misdaad door geheugenverlies?

Twee keer ontliepen criminelen in Nederland hun straf doordat ze zeiden: 'Ik kan mij m'n misdaad echt niet herinneren.' Wat doe je met een verdachte die zoiets beweert? Een antwoord zoeken in de wetenschap uiteraard, want kan dat echt gebeuren? Je geheugen verliezen op een moment dat het jou goed uitkomt? Hoogleraar Marko Jelicic (Maastricht University) geeft je het verlossende antwoord.

Dit is het geheim voor een succesvolle date

'Als je samen iets spannends meemaakt, vind je diegene sneller aantrekkelijk.' Het is een bekende psychologische theorie die ervan uitgaat dat we een spannende ervaring verwarren met vlinders in onze buik. Maar de theorie is al bijna vijftig jaar oud en nog nooit getest tijdens een échte date. Daarom besloten we met Tila Pronk, relatiewetenschapper aan de Universiteit Tilburg, dat het tijd is om de theorie tegen het licht te houden. We zetten een heus date-experiment op en koppelden 16 proefpersonen aan elkaar. De stelletjes? Die komen onderweg naar hun date vast te zitten in een defecte lift, om de spanning flink op te voeren. Houdt de vijftig jaar oude theorie stand? Luister de podcast

Wat was er eerst: de kip of het ei?

Wat denk jij; was de kip eerder of het ei? Dit is niet alleen een klassieker onder de evolutionaire vragen, maar zeker ook één van dé hersenbrekers in de filosofie. In deze podcast buigt filosofisch antropoloog Arjen Kleinherenbrink (Radboud Universiteit) zich voor jou over het antwoord. Mocht je na het luisteren van de podcast ook nog benieuwd zijn naar het evolutionaire antwoord op de 'kip-ei-vraag'? Dat krijg je van paleontoloog Melanie During (Vrije Universiteit Amsterdam). Klik hier.

Waarom ademen veel mensen verkeerd? (En hoe kan het beter?)

Ademgoeroes strooien online met tips over hoe je moet ademen. Niet gek want honderduizenden Nederlanders ademen verkeerd (hyperventilatie) of dénken dat ze verkeerd ademen. Maar wat zijn die adviezen waard? We vragen het aan longfysioloog Frans de Jongh van de Universiteit Twente. Hij onderzoekt de longen en ademhaling al meer dan 35 jaar. Volgens Frans is goed ademen geen rocket science.

Kijken, kijken, niet kopen. Zoveel power zit er in je pinpas

Kun je als gewone burger invloed hebben op hoe de wereld werkt? Ja! In deze aflevering gaat het over boycots. Historicus Peter van Dam (UvA) vertelt wat een boycot succesvol maakt, maar ook waarom je het misschien tóch niet zou moeten doen. Leuk feitje: het boycot-fenomeen begint met het verhaal van één persoon, Charles Boycot.

Waarom word je misselijk in de achtbaan?

De één heeft er meer last van dan de ander: misselijkheid door bewegingen. Denk aan wagenziekte, zeeziekte of kermisattracties. Maar waar komt dat gevoel vandaan? Waarom word je misselijk van bewegen? Volgens evenwichtsdeskundige Raymond van de Berg is het een teken dat jouw hersenen in de war zijn. En dat is best logisch: ons lichaam is van nature nou eenmaal niet gemaakt om in achtbanen of vliegtuigen te zitten. Het is dus een normale reactie. In deze aflevering laat hij zien dat hij iedereen misselijk kan maken, zelfs onze redacteur Eliane, die normaal gesproken met veel plezier in dit soort attracties stapt. Maar de draaistoel van Raymond had ze nog niet eerder ervaren... Check de aflevering om te zien hoe dat eruitziet!

Kan microdosing je echt gelukkiger maken?

Je ziet steeds vaker influencers die microdoseren door regelmatig een hele kleine dosis van een psychedelica te nemen, zoals paddo's of LSD. Vaak met de intentie om net dat beetje extra geluk te ervaren of creatiever te worden. Maar is dat wel verstandig? Wat weten we eigenlijk over microdoseren? Kim Kuypers is één van de eerste wetenschappers ter wereld die hier onderzoek naar doet. Zij probeert te achterhalen of het veilig is en voor welke groepen mensen microdoseren het verschil kan maken.

Hoe speciale wolken de aarde kunnen redden

IJskappen smelten, veel grote bosbranden en steeds meer overstromingen, wereldwijd wordt hitte een steeds groter probleem. En dat allemaal omdat we dichterbij de anderhalve graad opwarming komen van onze aarde. Maar als wij als mensen de aarde laten opwarmen, kunnen we hem misschien ook weer afkoelen! Dat onderzoekt atmosfeeronderzoeker Herman Russchenberg op een verrassende manier (TU Delft). Hij wilt het natuurlijke koelende effect van wolken gebruiken om de temperatuur op aarde weer te laten dalen.

Waarom crashen alle computers in 2038?

Stel je voor: vliegtuigen stoppen ermee, stormvloedkeringen gaan open, Nederland overstroomt, beurzen crashen en al het licht op aarde valt uit. Dit klinkt als een doemscenario uit een film, toch zou dit in 2038 echt kunnen gebeuren als we de manier hoe onze computers tijd bijhouden niet snel veranderen. Roland van Rijswijk-Deij (Universiteit Twente) legt jou uit wat er moet veranderen aan onze computers voordat het te laat is.

Waarom kun je angstzweet ruiken?

Zweet? Bah! Wist jij dat zweet niet alleen vies ruikt, maar dat je er ook mee kunt communiceren? Als iemand bang is, dan komt er een specifieke angstgeur vrij, die jij kan ruiken. Hoe dat zit hoor je van gedragsbioloog Jasper de Groot (Radboud Universiteit Nijmegen).

Hoe complimenten zorgen voor een laag zelfbeeld

Complimenten voelen heerlijk, toch? Toch kunnen ze schadelijker zijn dan je denkt. Soms zijn ze zelfs slecht voor je zelfbeeld en vergroten ze kansongelijkheid, bijvoorbeeld in het onderwijs. Psycholoog en pedagoog Eddie Brummelman van Universiteit van Amsterdam deed hier onderzoek naar en legt je in deze aflevering uit hoe dat zit.

Waarom worden jongeren steeds conservatiever?

Als je conservatisme associeert met oude witte mannen, zit je mis. Het zijn juist de jongeren die tegen alle verwachtingen in minder vooruitstrevend zijn. En dat is voor het eerste in de geschiedenis zo! De jongste generatie staat minder open voor andere denkbeelden en beschouwen onderwerpen als abortus of het homohuwelijk steeds vaker als minder acceptabel dan voorgaande generaties, ziet socioloog Quita Muis (Tilburg University). Zij doet onderzoek naar deze toch wel onverwachte stijging in conservatisme onder jongeren en legt je in onze nieuwe video uit hoe dat kan.

Help ik heb talent, wat moet ik ermee?

Wat is jouw talent? Weet je het al of ben je er nog naar opzoek? En wat als je geen talent hebt? Allemaal vragen waar we deze aflevering een antwoord op krijgen van Marian Thunnissen van de Universiteit Utrecht.

Katers: welk middel werkt er het beste tegen?

Te diep in het glaasje gekeken? Daar zit je dan met je kater. Het internet staat vol met 'nuttige' middeltjes en foefjes om de kater weg te spoelen, maar welke werken echt? Wij vroegen het aan lever-arts Eric Twja van het Radboud UMC. Helpt cola tegen een kater? Of misschien toch die vette hap ? Je weet het na deze aflevering.

Waarom verandert het kerstverhaal de hele tijd?

Hoe komen we erbij dat er drie koningen kwamen kijken naar de pasgeboren Jezus? Of dat er een os en een ezel bij de kribbe waren? In de bijbel staat er niks over. Mensen hebben in de loop van de geschiedenis zelf van alles toegevoegd aan het kerstverhaal. Theoloog Frank Bosman (Tilburg University) legt je uit waarom ze dat deden - en dat dat eigenlijk niet uitmaakt.

Zo kunnen wetenschappers aan jouw tanden zien waar je vandaan komt

Je tanden, botten en haren bevatten zonder dat je het weet een tijdlijn van je leven. De plekken waar je bent geweest en hebt gewoond zijn erin vastgelegd. In je tanden worden je kinder- en puberjaren opgeslagen. In je botten de laatste vijf tot tien jaar. En je haar maakt in elke centimeter dat het groeit een snapshot van de plek waar je bent. Deze informatie is ontzettend nuttig bij archeologisch onderzoek, maar wetenschappers zoals Lisette Kootker van de Vrije Universiteit Amsterdam gebruiken het ook om onbekende doden te identificeren. Wij zochten uit hoe je zo'n tijdlijn maakt met je tanden, botten en haren.

Linkse wappies of domrechts: zo ver liggen we niet uit elkaar

Driekwart van de Nederlanders denkt dat mensen steeds meer lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. En wie naar de tv-debatten van lijsttrekkers of naar de uitslag van de laatste verkiezingen kijkt, kan al snel denken dat dat echt waar is. Maar sociaal psycholoog Namkje Koudenburg van de Rijksuniversiteit Groningen kantelt dat beeld: uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we veel minder gepolariseerd zijn dan we denken.

Hoe kan paracetamol je vergiftigen?

Paracetamol lijkt een onschuldig pilletje. Maar in het Erasmus MC ziet toxicoloog Corine Bethlehem regelmatig mensen met een overdosis van dit tabletje. Paracetamol is namelijk hartstikke giftig. Gelukkig hebben we van nature een kleine voorraad antigif in ons lichaam. Maar dan moet je je wel aan de maximale dagdosering houden, anders kan je lichaam het niet meer klaren. Dan vallen je organen één voor één uit en is het zaak om snel aan de bel te trekken, voordat een levertransplantatie je laatste redmiddel is.

Bevriend raken met je ontvoerder. Hoe is het mogelijk?

Het is 23 augustus 1973, een man met een pruik en een zonnebril stapt een bank binnen in Stockholm. Onder zijn jas heeft hij een machinegeweer verstopt. Hij schiet in het plafond. Het is het begin van een zesdaagse gijzeling van 3 vrouwen en 1 man. Een bijzondere, omdat de gegijzelden het opnamen voor hun ontvoerders en zich keerden tegen de politie. De gijzelaars schreven onbedoeld geschiedenis met deze zaak, omdat het later bekend kwam te staan als het ‘stockholmsyndroom’. Maar 50 jaar na dato stelt psycholoog Ellen Giebels (Universiteit Twente) het fenomeen ter discussie; bestaat het wel echt?

Waarom je geen vegetariër hoeft te zijn om de planeet te redden

De wereld telt op dit moment 8 miljard mensen en zal naar verwachting naar 10 miljard groeien. Hebben we dan wel genoeg eten voor iedereen op aarde? Volgens hoogleraar duurzame voedselsystemen Hannah van Zanten (Wageningen Universiteit) hoeven we niet te verhongeren, maar dan moet er wel iets veranderen aan het eten op ons bord! Ons huidige dieet put de wereld namelijk uit. Maar hoe ziet een duurzaam dieet er dan wel uit? Het antwoord zal je misschien verbazen, want je kan gewoon vlees blijven eten. Hoe? Hannah legt het je uit in deze podcast.

Je hoort en ziet het niet, maar kunt er wel dood aan gaan

Je ziet het niet, je hoort het niet, je ruikt het niet en toch bestaat het. Het is zelfs levensgevaarlijk: koolmonoxide. In deze aflevering vertelt longarts Marijke Rutten van het Maastricht UMC+ hoe koolmonoxide zuurstof verdringt uit het lichaam met ernstige gevolgen. Gelukkig weet ze ook wat je kan doen om zo'n vergiftiging te voorkomen.

Verrassend! Waarom je niet gaapt van vermoeidheid

Gapen is niet iets om je voor te schamen. Echt niet, het is juist een teken dat je extra oplet. Wist je dat al? Nou, de meeste mensen denken dat we gapen als we moe zijn of een tekort aan zuurstof hebben, maar dat is niet waar. Onderzoek wijst erop dat gapen een hele andere functie heeft. Voor Bioloog Jorg Massen (Universiteit Utrecht) is gapen z'n leven. Hij weet alles over over het fenomeen en legt ons uit waarom we gapen en ook waarom wij anderen na-gaapen.

Dit is waarom je de verkeerde horoscoop leest

Sommige mensen hechten veel waarde aan hun sterrenbeeld. Tijdschriften staan dan ook vol met voorspellingen en persoonlijke eigenschappen op basis van jouw horoscoop. Toch is de kans groot dat jouw sterrenbeeld niet overeenkomt met de sterren die op jouw verjaardag aan de hemel staan. In deze aflevering legt Annelotte Derkink (Universiteit van Amsterdam) uit hoe dat komt en welk sterrenbeeld wél bij jouw verjaardag hoort. Boogschutter 18 december - 18 januari Steenbok 19 januari - 15 februari Waterman 16 februari - 11 maart Vissen 12 maart - 18 april Ram 19 april - 13 mei Stier 14 mei - 19 juni Tweelingen 20 juni - 20 juli Kreeft 21 juli - 9 augustus Leeuw 10 augustus - 15 september Maagd 16 september - 30 oktober Weegschaal 31 oktober - 22 november Schorpioen 23 november - 17 december

Waarom plaatsen we iedereen in de hokjes man/vrouw?

Bij de geboorte van een kind is vaak het eerste wat we willen weten; is het een man of een vrouw? En die hokjes blijven vaak de rest van je leven een rol spelen, ga je naar het mannen- of vrouwentoilet? Speel je in een vrouwen of mannenteam? Maar wat nou als je je nooit thuis hebt gevoeld in één van die twee hokjes? Soraya Riem is zo iemand en identificeert zichzelf niet als man en ook niet als vrouw, maar als non-binair. En vraagt zich af waarom mensen altijd van die willen weten of die een man of een vrouw is. Psycholoog Mark Hommes (Open Universiteit) legt uit waarom ons brein de neiging heeft om in hokjes te denken. Wil je meer weten transgender zijn, non-binair zijn of andere vormen van genderdiversiteit? Op de site van transvisie kan je veel informatie vinden en zij hebben ook een hulplijn die je kan bellen: https://transvisie.nl/

Wanneer noemen we iets genocide?

Sinds het conflict tussen de Israëliërs en Palestijnen weer is opgelaaid, hoor je vaak de term genocide vallen. Maar wat betekent die term precies? Historicus Ugur Ümit Üngör van de Universiteit van Amsterdam legt het in deze aflevering uit.

Kan je het brein van een misdadiger repareren?

Heb jij een kort lontje? Raak je vaak betrokken bij opstootjes? Dan biedt de wetenschap een oplossing: door je hersenen een klein beetje onder stroom te zetten, kun jij meer grip krijgen op je emoties. Oké, we geven toe dat dit best wel spannend klinkt. Toch is dit precies waar hersenwetenschapper Josanne van Dongen (Erasmus Universiteit Rotterdam) onderzoek naar doet. Door middel van hersenstimulatie probeert zij misdadigers op het rechte pad te krijgen. Speciaal voor deze aflevering mocht onze redacteur Eliane het experiment ook eens ondergaan. Benieuwd hoe dat eruit ziet, je kan deze aflevering ook bekijken. Op YouTube en Spotify!

Hoe ontstond het conflict tussen Israëliërs en Palestijnen?

Ontdek de oorsprong van het conflict tussen Israëliërs en Palestijnen. Midden-Oosten expert Maurits Berger (Universiteit Leiden) neemt je mee op een historische reis door het gebied. Zo snap je hopelijk beter waar dit langlopende conflict vandaan komt.

Kan je nog ongezien over straat?

Say cheese! In Nederland zijn honderduizenden camera's die je vastleggen. Onbespied over straat wandelen, kan bijna niet meer. De vraag is natuurlijk; mogen al die camera's jou wel filmen en is het erg als dat gebeurt? Jurist Anna Berlee (Open Universiteit) houdt van dat soort vraagstukken en kent de regels precies. Zij geeft je een kijkje in de wereld van de camera en dat doet ze voor ónze microfoon en camera. Big Brother is watching you!

Je date succes voorspellen. Kan dat?

Daten om de liefde te vinden. Dat is als zoeken naar die ene piepkleine spelt in een veel te grote hooiberg. Je hebt je eigen wensenlijst, die van je date. Het moet klikken, maar hoe? En als jij het naar je zin hebt is het nog maar de vraag of die ander datzelfde gevoel heeft. Zo stap je van de ene datingapp-match in de andere. Dat moet toch beter te regelen zijn? Tom Roth (Universiteit Utrecht) vertelt in deze podcast hoe de wetenschap van te voren kan inschatten of je date een succes zal zijn. Opgenomen op het Betweter Festival van de Universiteit Utrecht

Komt de nieuwe Einstein uit Nederland?

Alles wat op aarde gebeurt heeft te maken met natuurkrachten, dat een gebouw niet uit elkaar valt of jij niet door de lucht zweeft. Eerder toonden wetenschappers aan dat er 4 natuurkrachten zijn. Maar Jacco de Vries van de Universiteit Maastricht is bezig met een baanbrekend onderzoek naar de 5de natuurkracht, deze kracht zou mogelijk een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van ons heelal! Wie weet hebben wij wel te maken met de nieuwe Einstein…. Wat dat is zo'n 5de natuurkracht is best pittig om uit te leggen. Om het toch een beetje op te helderen, spelen we vandaag een potje voetbal en duwen we onze redacteur met een skateboard van een heuvel af.

Mogelijk dankzij

Met de steun van